АБӮАБДУЛЛОҲИ РӮДАКӢ - ПОЯГУЗОРИ АДАБИЁТИ  ТОҶИКУ ФОРС

Давраи адабиёти забони форсии нав, ки машҳур ба забони дарӣ аст, бо давраи салтанати Сомониён ва бо номи Абӯабдуллоҳи Рӯдакӣ алоқаманд аст. Ин адабиёт дар замони Сомониён ба вуҷуд омад ва забони он забони давлатӣ ва забони илму фарҳанги эронӣ гардид. Шуҳрати ҷаҳонии адабиёти форс-тоҷик наз аз ҳамин аср ибтидо мегирад ва дар саргаҳи ин адабиёт Абӯабдуллоҳи Рӯдакӣ ҳамчун қофиласолор ва бунёдгузор мақому манзалати олӣ дорад.

Адабиёти нави форсии дарӣ дар асри X яку якбора ба вуҷуд наомадааст. Ин адабиёт то давраи ташаккул ва такомули худ роҳи пурпечутоб ва марҳалаҳои гуногуни таҳаввулоти шакливу мундариҷавиро тай намудааст. Ва моро лозим аст пеш аз он ки паҳлӯҳои мазмуну шакли ин адабиётро аз назари таҳқиқ гузаронем, хонанадагонро ба сайри мухтасаре дар таърихи қаблии он даъват намоем.

Абдураҳмони Ҷомӣ

Абдураҳмони Ҷомӣ шоири барҷастаи адабиёти классикии форсу-тоҷик буд. Номи асосии у Абдурахмон, лакабаш Нуриддин буда, бо тахаллуси Ҷомӣ дар тамоми дунё машҳур гардидааст.

Зиндагинома

Нуриддин Абдураҳмони Ҷомӣ 7-ноябри соли 1414 дар деҳаи Харгарди вилояти Ҷом ба дунё омадааст. 

Абӯалӣ ибни Сино 

Зодрӯз  16 августи 980 Афшана, Бухоро

Даргузашт  18 юнии 1037

Пеша  олим, табиб ва ғайраҳо

Абӯалӣ Ҳусайн ибни Абдуллоҳ ибни Сино ё Абӯ Алӣ Сино ё Ависенна, машҳур ба Абӯалӣ Сино (форсӣ: ابوعلى سينا) ё Ибни Сино, (16 августи 980, деҳаи Афшана наздики Бухоро — 18 июни 1037, Ҳамадон) - яке аз бузургтарин донишмандон ва пизишкони замони худ аст....

Мӯъмин Қаноат

Шоири номдори тоҷик устод Мӯъмин Қаноат гарчӣ дилмашғулиҳои вай имрӯзӣ аст, аммо вай дар ҷустуҷӯи сурат ва шакли ирояи дилмашғулиҳои имрӯзин ба суннати адабии гузашта руҷӯъ кардааст. 

Ин рӯйкард дар таваҷҷуҳ ба қавоиди мусиқии шеъри порсӣ ва шеъри арӯзӣ ба наҳви барҷастае намудор аст. Ба ҷуръат метавон гуфт, ки дар миёни шоирони муосири тоҷик ҳеҷ як ба андозаи Мӯъмин Қаноат ба қавоиди арӯзи шеъри порсӣ пойбанд нест ва дар сурудаҳои хеш бад-он иноят надорад. 

Ёде аз аллома Мухаммад Икбол

Имшаб бидуни хеч муносибате ба ёди аллома Икбол он ситораи дурахшони осмони тафаккур ва хикмат афтодам. Албатта шарт нест ки хатман ба муносибат ва бахонае аз бузургони худ ёд кунем. Онон ба мо ниёз надоранд вале мо ба андешахои онхо ниёзмандем.

Истиклолият неъмати бебахо

Накша:

1. Заминахои ба даст омадани истиклолият

2. Ба даст омадани истклолият

Заминахои ба даст омадани истиклолият

Точикон таърихи бою кухан доранд. Хануз дар асрхои IX – VII давлатхои Сугду Бохтар, Порту Маргиёна ва Хоразми Бузургро созмон дода, дар рушди тамаддуни башар хиссагузори кардаанд. Дар масири таърих борхо тавассути хамлахои давлатхои абаркудрат истиклолияти худро аз даст дода, боз сохиби давлату шахомат гаштаанд.

Рисолаи - Акидахои тарбияви дар эчодиёти А Чоми

Рисолае, ки ба мухокимаи Шумо пешкаш карда мешавад ба яке аз мавзухои мухими илми Акидахои тарбияви дар эчодиёти А Чоми мебошад.

Рисола аз пешгуфтор 2 боб хулоса ва адабиётхо иборат аст.

Дар пешгуфтор мухтасар дар бораи ахамияти омузиши мавзуъ максаду вазифахо ва обзори мухтасари адабиётхо кайд карда шудааст.

Бобби якум ба масъалаи хаёт ва эчодиёти А Чоми мебошад. Замони А Чоми давраи аз нав муттахидшавии сарзамини точикон баъд аз тохтуточи мугулхо буда дар ин давра дар хаёти маданию фархангии халки точик як зумра тагиротхо дида мешавад. Аз чумла дар сохаи маданияти модди инкишофи илм адабиёт ва санъат пешравихо дида мешавад.

Тошхӯҷа Асирӣ 

Тошхӯҷаи Асирӣ соли 1864 дар шаҳри Хуҷанд таваллуд шудааст. Падари Тошхӯҷа одами меҳнатӣ ва ҳунарманд буд. Ӯ санги осиё метарошид ва ин ҳунарро аз кӯдакӣ ба писараш ҳам ёд дода буд. Асирӣ саводи ибтидои ва хондану навиштанро дар мактаби кӯҳна омӯхта буд. Дар синни 15-16-солаги падараш ӯро барои хондан ба Қӯқанд мефиристад. Асирӣ дар ин ҷо ба яке аз мадрасаҳои Қӯқанд дохил шуда, ба касби илму дониш машғул мешавад. Тарзи таҳсили илм ва барномаи дарсҳои мадрасаҳои Қӯқанд ҳам мисли мадрасаҳои Бухоро буд, яъне дар он ҷо ғайр аз илмҳои динӣ ва забони арабӣ илму дониши дигарро намеомӯхтанд. Асирӣ ҳам чанд вақт ноилоҷ ба омӯхтани ҳамин илмҳо машғул шуд.

Амир Хусрави Дехлави

(1253-1325)

Рузгори Амир Хусрав

Волидайни Амир Хусрав дар шахри Сабз рузгори бофарогат дорад. Вале ругори ононро омад-омади Чингизиёни хунхор норхат кард. Падари Хусрав марди майдон ва ва шахси бовикоре буд ва дар катори хазорхо мардум аз ин тундбоди шум зору нолон ватанро тарк намуда, чониби хинд рох пеш гирифтанд. Хамин тавр Сайфиддин Махмуд Падари Хусрав дарбори Султонхои Дехли ба хизмат пардохт ва дар шахрчаи Патёлои наздикии Дехли макони зист ихиёр кард. Соли 1253 дар хамин шахрча Амир Хусрав чашм ба олами хасти кушодааст, аммо хурсандии ин оила дер давом накард. Панчаи хуношоми Чингизиён диёри бихиштосои хиндро низ панча бизадва боз панчахои хунин саросари ин кишварро саросар ноором кард.

Адаб тоҷест аз нури Илохӣ,

Бинеҳ бар сар, бирав ҳарҷо ки хоҳӣ.